گلیم فرش(kelim carpet)
گلیم فرش ها دست بافتی ساده هستند که برخلاف فرش ها نخ خاب ندارند و دارای پرز نیز نیستند؛ دو رج نخ به صورت افقی و عمودی در هم تنیده میشود و شکلی ساده از فرش را تشکیل میدهد که به آن گلیم میگویند.
همچنین این بافته ها ضخامت زیادی ندارند و طرح های متنوعی نیز از نقش و نگارهای هندسی و اسلیمی بین آن ها میتوان پیدا کرد، چنین فرش هایی در سایر کشورها نیز طرفدار دارد به همین دلیل صنعت صادرات فرش ماشینی گلیم نیز صادر میکند، البته نوع دستباف آنها نیز مشتریان خود را دارد.
گلیم فرش های دست باف چون حاصل ذوق و هنر فردی بوده و دست ها دخالت در آن دارند قیمت بالاتری نسبت به نوع فرش ماشینی و صنعتی آن دارا هستند.اغلب گلیم های تولید شده در کارخانه ها 700شانه هستند. ولی فرش ماشینی 1200شانه ،1000شانه ،700شانه وجود دارد.
گلیم های دست باف حاصل ذوق زنانی است که طبیعت را در گلیم به نقش میکشند و اغلب از پشم گوسفند و پنبه بافته میشود.
تار و پود گلیم های بافته شده با ماشین آلات فرش ماشینی نیز از الیافی همچون آکریلیک، پلی استر، پلی پروپلین تشکیل شده است؛ که وزنی بسیار سبکتر از فرش دارد و براحتی میتوان آن را جا به جا کرد به همین دلیل تمام مردم عشایر که فصل به فصل باید کوچ کنند از این گلیم ها برای کف پوش خانه های خود استفاده میکنند تا هنگام کوچ بتوانند آن را حمل کنند.
گلیم های دست باف و ماشینی نه فقط برای کف خانه که به عنوان وسایل تزیینی نیز بسیار مورد توجه بوده است.
امروزه از گلیم ها گلدان، زین اسب، مبل و کوسن نیز ساخته میشود؛ علاوه بر آن چادر مردم خطه ی خوب عشایر نیز از امثال آن ساخته میشود که مامنی امن باشد برای سرما و گرما.
گلیم های ماشینی
بسیاری از مردم معتقدند این گلیم ها به بازار فرش های دست باف آسیب زننده هستند و سبب گرایش مردم به سمت نوع ماشینی آن میشوند، در صورتی که این تصور اشتباه است زیرا هر کالایی طرفداران خاص خود را دارد و گاه افراد به دنبال این هستند که حتما جنسی را خریداری کنند که دست ساز باشد.
کسی که خواهان خرید گلیمی مرغوب است هیچگاه دست روی نوع صنعتی آن نمیگذارد و بالعکس کسی که علاقه به خرید گلیم دارد اما توانایی مالی اش اجازه ی خرید نوع دستباف ان را نمیدهد، میتواند با هزینه ای کمتر صاحب گلیمی با طرح و نقشی زیبا شود.
البته این به آن معنا نیست که نوع ماشینی و صنعتی این گلیم ها اعتبار ندارد و نباید خریده شود؛ مرغوب ترین نوع الیاف مصنوعی حال حاضر آکریلیک است که بافته هایی با این جنس نوع مرغوبی هستند اما گلیم ها اکثرا از جنس بی سی اف و پلی استر بافته میشوند.
از آن گذشته در حال حاضر ایران رتبه ی دوم در زمینه ی صادرات گلیم های ماشینی را داراست و این به معنای قدرتمندی در زمینه ی تجارت و رقابت با سایر کشور ها و همچنین اشتغال زایی بسیار بالای این محصول میباشد.
مزیت های گلیم
گلیم به دلیل سبکی و مقاومت در برابر رطوبت و پا خوردگی اکثرا در محیط های پر رفت و آمدی چون اشپزخانه ها استفاده میشود؛ لکه ها را زیاد نشان نمیدهند و در صورت کثیفی راحتتر از فرش شسته میشود به همین دلیل انتخاب اول خانوم های خانه دار برای آشپزخانه و راه پله ها گلیم فرش ها هستند.
گلیم هایی از جنس آکریلیک براقیت بیشتری داشته و جلوه ی زیباتری به محیط میبخشند و در مقابل گرانتر هستند و عیب دیگری که دارند این است که رطوبت را دیرتر از دست میدهند به همین دلیل انتخاب خوبی برای محیطی چون آشپزخانه نیستند و ممکن است اگر زیاد در معرض رطوبت باشند دچار پوسیدگی شوند.
در مقابل گلیم هایی از جنس پلی استر و بی سی اف بهتر در این محیط ها دوام می اورند و مقاومتر هستند.
دلیل محبوبیت گلیم ها
هرچند گلیم های دستباف طرفداران خود را دارد اما نوع ماشینی آن طرح های بیشتری دارد و برای انتخاب تنوع محصول بیشتری در اختیار مشتری قرار میدهد.
هرکس بنابر نیاز خود و سلیقه ی شخصی انتخاب های متعددی میتواند داشته باشد که یقینا با دیگری یکی نیست.
در مورد گلیم ها نیز برای انتخاب فاکتورهایی را باید مورد توجه قرار داد از جمله:
- گلیم فرش پرز ندارد و برای کسانی که مشکلات تنفسی دارند میتواند بهترین گزینه باشد زیرا پراکندگی ذرات در آن تقریبا صفر است.
- گلیم هایی با میزان شانه ی بیشتر (مثلا400 شانه) به دلیل فشردگی تار و پود در هم، غبار کمتری را جذب میکند.
- وزن سبک آنها، راحتی در امر شست و شو و جابه جایی و همچنین تنوع طرح و رنگ سبب شده انتخاب مناسبی برای مکان های پررفت و آمد و شلوغ باشد.
تمام این ویژگی ها سبب شده گلیم گزینه ای مناسب برای بانوان ایرانی باشد.
مشخصات گلیم ها
گلیم ها در ابعاد دو تا دوازده متر در تنوع رنگی بین شش تا هشت رنگ بافته میشوند و عموما از طرح های ساده ای چون سه گوش و چهارگوش بافته تشکیل میگردند که اصطلاحا به آنها "نقوش شکسته ی هندسی" گفته میشود و دارای دو نوع ساده و برجسته است که نوع برجسته ی آن پستی و بلندی هایی دارد. گلیم های نقش برجسته بیشتر برای تزیین دیوار استفاده میشوند تا به عوان کف پوشی برای زمین.
قیمت آنها نیز به دلیل نوع بافت خاص آن نسبت به فرش بسیار پایینتر است و طرفداران زیادی دارد؛ از سوی دیگر هرکس به دنبال نوع مرغوب گلیم است و همین سبب رقابت تنگاتنگ بین تولید کنندگان مختلف شده است.
گلیم ها تنوع طرح بالایی دارند، و تمام مجموعه های سلایق را پوشش میدهند حتی در دیگر کشورهای آسیایی چون هند و چین و پاکستان هم بافته میشود که در هر کشور نام مخصوص به خود را دارد.
در کشور ما نیز گلیم بیشتر در شهرهایی مانند فارس، کردستان، مشهد، اردبیل، کرمان و... بافته میشود.
گلیمی که در هر شهر بافته میشود خود مشخصه هایی دارد که نشانگر بافت گلیم در آن شهر میباشد.
چه عواملی را در هنگام خرید گلیم دست باف مورد توجه قرار دهیم؟
گلیم های دستباف نباید زیاد در معرض رفت و آمد باشند زیرا خاک و غبار و آلودگی سبب آسیب رساندن به تار و پود گلیم میشود.
چنین فرش های دستبافی نباید در مکان هایی که میزان رطوبت در آنها زیاد است استفاده شوند زیرا رطوبت سبب آسیب جدی به تار و پود آن میشود.
گلیم های دست باف به دلیل اینکه از عناصر طبیعی چون پنبه و پشم و ابریشم بافته شده اند آسیب پذیری زیادی در مقابل رطوبت دارند زیرا سبب رشد قارچ و کپک میشود و گلیم در نهایت پوسیده شده و از بین میرود.
حشراتی چون بید نیز میتوانند باعث نابودی آنها شوند که با نظافت مرتب میتوان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.
نور زیاد و آلودگی هوا نیز سبب رنگ پریدگی در گلیم ها میشود. ذرات گوگرد و اسید سولفوری که توسط وسایل نقلیه تولید میشوند نیز اسیب زننده به تار و پود گلیم هستند.
ابزار گلیم بافی
سه وسیله ی ضروری برای بافت گلیم به صورت دستی شامل "دار، قیچی و دفتین" است.
-
دار:
مهمترین وسیله فرش بافان، دار است که فرش و گلیم روی آن بافته میشود که در دو نوع دار عمودی یا ایستاده و دار افقی یا خوابیده موجود است.
دارهای افقی یا خوابیده بیشتر در مناطق عشایری کشور مورد استفاده قرار میگیرند چرا که به دلیل کوچ مداوم این مردم حمل و نقل آن آسانتر بوده و راحت تر میتوان روی آن کار کرد. مردمی که یکجا نشین هستند از نوع دار عمودی یا ایستاده بیشتر از نوع افقی آن استفاده میکنند.
-
دفتین:
برای استحکام بخشیدن به تار و پود گلیم از دفتین استفاده میشود. بعد از بافت هر رج افقی از دفتین برای در هم تنیدن تار و پود استفاده میشود. دفتین وسیله ای آهنی با هفت تا ده تیغه است.
-
قیچی:
قیچی گلیم بافی با نوع فرش بافی متفاوت است اما شباهت هایی نیز دارند که مورد استفاده ی فرش بافان و گلیم بافان قرار میگیرد و یکی از ابزارهای اساسی آنهاست.
زهرا
کاش چندتایی عکس گلیم هم میزاشتین