معیارهای درجه بندی فرش ماشینی چیست؟
فرش ایرانی از روزگاران قدیم، شهره ی عام و خاص بوده، نمود هنر والای ایران و ایرانی که گاه زیبایی کاشی کاری های اصفهان را لابهلای تار و پود فرش نقش میکند و گاه شکارگاه را به تصویر میکشد. (دست بافت یا فرش ماشینی)قالی ایرانی خود سراینده ی داستان های بسیاری است و شهرزاد قصه گو را در دل خود جای داده است، چه وقتی که لچک ترنج را چون حوضی پر ماهی تصویر میکند و چه زمانی که شکل خشتی به خود میگیرد و گویی در هر قاب قصه ای را تعریف میکند.
در هر حال داشتن ظرافت و اصالت خاص این بافته ی بی بدیل نیازمند شناخت هر چند کوچکی است تا بتوان انتخاب درستی داشت، چه زمانی که قصد خرید فرش دستباف را داشته باشید و چه زمانی که به یک فروشگاه مراجعه میکنید و عزم خرید فرش ماشینی (در هرشانه و تراکمی ،فرش 1200شانه یا 1000شانه) را دارید.
همانطور که میدانید فرش های ماشینی در یک رتبه نیستند و بر اساس بافت و کیفیتشان به انواع مختلفی تقسیم میشوند و دارای درجه بندی میباشند. به عنوان یک خریدار خیلی مهم است که بدانید فرشی که خریداری نموده اید دارای چه نوع کیفیتی است و در کدام نوع درجه، دسته بندی میشود.
چرا که یقینا فرش های درجه یک دارای دوام بیشتری خواهند بود تا فرش های درجه دو و سه.
درجه بندی فرش های ماشینی در هر نوع شانه ای اعم از فرش700شانه، فرش های 1000 شانه و 1200 شانه توسط افراد کارشناس و خبره انجام میشود و در نهایت در جدول درجه بندی فرش ماشینی ثبت میگردد.
یکی از مواردی که جالب است بدانید این است که در کارخانجات معمولا طبق عیبی که بیشترین اثر منفی را داشته باشد درجه کیفیت فرش مشخص میشود.
برای تشخیص درجه بندی فرش باید با انواع آن و نحوه ی ایجاد چنین دسته بندی آشنا شوید که در ادامه توضیحاتی در این خصوص ارائه میشود.
به طور کلی فرش های موجود در بازار را در 5 دسته درجه بندی میکنند که به شرح زیر است:
فرش ماشینی درجه یک یا(S)
از بارزترین خصوصیات یک فرش ماشینی درجه یک میتوان به بی عیب و نقص بودن نقشه ی فرش، یکسان بودن ارتفاع پرزهای قالی، عدم وجود تیغ خوردگی و سالم بودن ریشه ها و زیگزاگ های فرش اشاره کرد.
عدم وجود مواردی چون خاب سوختگی، پارگی نخ های سرتا سری، پارگی تار، هرگونه پارگی و سوراخ و از همه مهم تر نبود نخ خاب اضافی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند که باید تک تک مورد بررسی قرار گیرند.
به طور خلاصه در دسته بندی ویژگی های یک فرش ماشینی درجه یک مواردی که به عنوان مزیت و یک اصل مهم در نظر گرفته میشوند، در زیر آورده میشود:
- اختلاف طول فرش در مقایسه با استانداردهای کلی در حد 5%
- عدم قلاب خوردگی در پشت فرش
- وجود اختلاف خاب بین 10%
- مطابق بودن میزان آهار مصرفی در هر متر مربع قالی با استانداردهای کلی تعریف شده
- رفو شدگی های کمتر از 5 سانتیمتر که بی شک باید غیر قابل رویت باشند.
فرش ماشینی درجه یک و نیم یا (S1)
بسیاری از ویژگی های فرش های درجه یک و نیم با فرش های درجه یک مشابه است مانند کامل و بدون نقص بودن اندازه نقشه، خوب بودن زیردست، اختلاف طول قالی، مطابق استاندارد بودن مقدار آهار مصرفی در هر متر مربع فرش، عدم اختلاف خاب و ... اما مواردی وجود دارد که سبب تفاوت فرش های درجه یک و نیم با فرش های درجه یک میشود مواردی چون:
- حداکثر یک سانتی متر بودن تکرار سیلندر
- وجود قلاب خوردگی در بخشی از سطح پشت فرش
- وجود نهایتا 3 ردیف خرابی کارت ساده بافت
- وجود پارگی در نخ خاب سراسری حداکثر تا 4 ردیف
- امکان وجود اختلاف در خاب فرش تا 20%
- و کسری خاب حداکثر تا 3 میلی متر در فرش هایی با نقوش ساده و حداکثر تا 5 میلی متر در فرش هایی که زمینه ی طرحدار دارند.
نکته ی دیگری که سبب تمایز این نوع با درجه یک میشود در مورد اشتباهات طراحی است؛ هر گونه اشتباه در طراحی فرش های دارای این رتبه تا 3 ردیف قابل پذیرش است.
فرش ماشینی درجه 2 یا (S2)
فرش های درجه دو علاوه بر داشتن یکسری خصوصیات مشابه با مورد قبلی دارای ویژگی های دیگری نیز هستند که اگر بخواهیم بارزترین آنها را نام ببریم باید به جا به جایی ها در نقشه، تیغ خوردگی های بسیار کم و ناچیز، اختلاف ارتفاع خاب تا 4 میلی متر، زیر دست در حد قابل قبول بودن، وجود رو زدگی ها در آهار اما به میزان کم و ناچیز، عیب و ایرادهایی که ممکن است در قسمت ریشه اتفاق بیوفتد، وجود خاب سوختگی های ناچیز، داشتن نخ خاب اضافی تا 5 خط و خرابی کارت ساده ی بافت تا حداکثر 6 کارت اشاره کرد.
از دیگر چیزهایی که سبب مشخص شدن این نوع درجه بندی در فرش ها میشود تفاوت 10 درصدی طول فرش با استاندارد، حداکثر یک سانتی متر کسری خاب در عرض فرش و عدم یکنواختی ارتفاع خاب قالی تا 50 درصد است.
فرش ماشینی درجه سه یا (S3)
فرش های درجه سه بی شک فاصله ی زیادی با درجه یک دارند چرا که دارای مشخصات و کمبودهای فنی چون وجود اختلاف خاب نهایتا تا 4 میلی متر، تیغ خوردگی های کم، جا به جایی های زیاد در نقشه، وجود بیش از 7 ردیف پارگی نخ خاب سراسری، خاب سوختگی های زیاد، رفو شدگی بیش تر از 15 سانتی متر، وجود وصله اما در حد کم و ناچیز، عیب و ایرادهای نامحسوس در قسمت ریشه و زیگزاگ، وجود قلاب خوردگی در تمام پشت فرش، داشتن نخ خاب های اضافی، رو زدگی آهار، کسری خاب بیش از یک سانتی متر، عدم یکنواختی ارتفاع خاب تا 50%.
از دیگر مواردی که میتوان به طور جداگانه و واضح تر بررسی کرد نکاتی مانند موارد زیر است:
- اشتباهات طراحی در فرش ماشینی درجه سه نمیتواند بیش از 6 ردیف باشد.
- تکرار سیلندر بیش تر از 10 کارت یا 5 سانتی متر است.
- اختلاف طول در مقایسه با استاندارد میتواند نهایتا تا 35 درصد باشد.
فرش ماشینی درجه 4 یا (S4)
فرش های ماشینی درجه چهار به فرش هایی گفته میشود که اختلاف طول در آنها بیش از 25% باشد. این قالی ها بیشتر به شکل پادری و پشتی مورد استفاده قرار میگیرند که سایزهای رایجی نیز دارند:
- 70*90 سانتی متر
- 75*75 سانتی متر
- 75*100 سانتی متر
- 70*70 سانتی متر
فرش های ماشینی درجه 5 یا (S5)
فرش هایی که عرض آنها بیش از 5 سانتی متر از میزان استاندارد اختلاف داشته باشد را درجه 5 مینامند. این دسته از فرش کاربردهای خیلی مفیدی نخواهند داشت و در بیشتر اوقات جزو ضایعات محسوب میشوند.